Vivienne de Vogel is psychologe en hoofd van de afdeling Onderzoek van de Forensische Zorgspecialisten (de Van der Hoeven Kliniek, de Waag en de Forensische Poli Kindermishandeling). Haar onderzoek concentreert zich op risicotaxatie van gewelddadig gedrag, beschermende factoren en psychopathie, met hierbinnen specifieke aandacht voor vrouwen. Ze is eerste auteur van de SAPROF voor beschermende factoren, de Female Additional Manual (FAM; voor geweld van vrouwen) FAM en de Nederlandse vertaling van de HCR-20V3.

De bijdrage van Vivienne de Vogel gaat over:

Geweld door vrouwen is een toenemend probleem en de inschatting van het risico ervan een nog relatief onderbelicht onderwerp. Onderzoek tot nu toe heeft aangetoond dat voor vrouwen mogelijk andere risicofactoren van belang zijn dan voor mannen en dat de huidige risicotaxatie-instrumenten voor gewelddadig gedrag onvoldoende voorspellende waarde hebben voor vrouwen. Een belangrijke risicofactor voor geweld is psychopathie. Psychopathie is een relatief veelvoorkomende stoornis binnen het forensische veld, en het gedrag van mensen met een hoge mate van psychopathie is potentieel zeer schadelijk voor anderen. Uit onderzoek is gebleken dat psychopathie zich bij vrouwen subtieler manifesteert dan bij mannen. Seksualiteit speelt een andere rol (manipulatie) en er is bij vrouwen een grotere mate van emotionele instabiliteit dan bij mannen.

In deze presentatie wordt deze literatuur samengevat en vervolgens worden de resultaten besproken van een deelstudie van een Nederlands multicenter onderzoek waarin voor 197 vrouwelijke en 197 mannelijke tbs-ers de Psychopathie Checklist-Revised werd gescoord. Voor vrouwen werd de lagere cutoff score van 23 in plaats van 30 gehanteerd, zoals opgenomen in de Female Additional Manual, een aanvullend risicotaxatie-instrument voor vrouwen. De PCL-R scores werden vergeleken en gerelateerd aan verschillende kenmerken, zoals criminele voorgeschiedenis, motieven voor het indexdelict, slachtofferschap en incidenten tijdens de behandeling. Een opvallende bevinding was bijvoorbeeld dat vrouwen met een hoge mate van psychopathie veel heimelijk / manipulatief gedrag vertoonden tijdens de behandeling maar minder fysiek geweld. Aan de hand van voorbeelden uit de praktijk wordt één en ander verduidelijkt. Tot slot worden aanbevelingen gegeven voor de behandelpraktijk hoe om te gaan met vrouwen met een hoge mate van psychopathie.