Anja Dumoulin is psychotherapeut en EMDR-therapeut met meer dan 25 jaar ervaring in de kinder- en jeugdpsychiatrie. Ze heeft zich gespecialiseerd in werken met kinderen die op jonge leeftijd een trauma hebben meegemaakt. Sinds 2005 is Anja eigenaar van Kinder- en Jeugd Psychotherapiepraktijk Dumoulin waar ze samen met een team kinderen van 0 tot 18 jaar en hun ouders begeleidt. “Ik heb me altijd al geïnteresseerd in ontwikkelingspsychologie en met name de doelgroep kinderen, omdat zij nog een heel leven voor zich hebben.”
In dit blog deelt Anja haar inzichten over trauma bij baby’s en peuters en hoe zorgprofessionals hier effectief mee om kunnen gaan.

Wanneer is er sprake van een trauma bij een kind?
Anja: “We moeten zorgvuldig zijn met iets meteen een trauma te noemen. Een nare ervaring hebben wordt niet meteen een trauma. We hebben namelijk allemaal een natuurlijk herstelmechanisme. Als een kind natuurlijk herstelt, is het misschien een periode van slag, maar pakt het kind daarna de ontwikkeling weer op. Maar soms gebeurt dat niet. Dat kan zich uiten in een kind dat maar blijft huilen, slecht slaapt of van alles schrikt. Als zo’n situatie voortduurt en het natuurlijke herstel uitblijft, dan spreek je van een trauma en moet er actie ondernomen worden. Een onbehandeld trauma kan namelijk grote gevolgen hebben voor de de gehechtsheidsrelatie. Ouders gaan zich aanpassen op het gedrag van hun kind, voelen zich machteloos en tekortgeschoten, en gaan steeds moeilijker naar het ouderschap kijken. Hierdoor kan de relatie tussen ouder en kind scheef groeien.”

Oorzaken van trauma bij jonge kinderen
De oorzaken van trauma bij baby’s en peuters zijn divers, maar er zijn enkele patronen die vaak terugkomen. “In onze praktijk zien we vaak medisch trauma”, vertelt Anja. “Dat kan ontstaan zijn door complicaties bij de bevalling, een vroeggeboorte, refluxklachten of medische ingrepen zoals operaties.” Ook gehechtheidstrauma’s komen veel voor. “Als ouders zelf veel stress hebben door bijvoorbeeld relatieproblemen, een moeilijke bevalling of psychiatrische klachten, dan kunnen ze zich minder goed openstellen voor hun kind. Dat heeft direct impact op de emotionele veiligheid en ontwikkeling van het kind. Dat kan diepe sporen nalaten.”

Signalen van trauma bij baby’s en peuters
Het herkennen van trauma bij baby’s en peuters kan een uitdaging zijn, omdat ze hun ervaringen niet verbaal kunnen uiten. Toch zijn er duidelijke signalen die kunnen wijzen op een trauma. “Huilen en slapen zijn regulatieproblemen die vaak voorkomen”, vertelt Anja. “Maar trauma zie je ook in basisdingen zoals eten of gedrag. Als een kind ineens anders gedrag laat zien, bijvoorbeeld door zich jonger voor te doen of of heel erg de controle wil houden, moet je kijken waar dat vandaan komt.” Een ander belangrijk signaal is stagnatie in de ontwikkeling. “Denk aan een peuter die geen vooruitgang boekt in spraak en taal.”

De laatste jaren is er meer bewustzijn rondom trauma bij baby’s en peuters. “We kijken niet alleen naar het gedrag, maar ook naar waar het vandaan komt en wat het kind heeft meegemaakt”, vertelt Anja. “Daar ligt de echte uitdaging. Het is niet langer: het kind heeft een slaapprobleem, dus we geven een slaaptraining. Het gaat erom dat je echt de oorzaak van het gedrag leert begrijpen.”

Behandeling van jonge kinderen met trauma
Bij de begeleiding van baby’s en peuters met trauma is de betrokkenheid van de ouders cruciaal: “Ouders kunnen door een bepaalde situatie ook getraumatiseerd zijn en dat besmet het ouderschap. Ga in gesprek met de ouders, stel vragen over wat hen is overkomen, hoe zij dit hebben ervaren en hoe ze zich voelen in hun ouderrol. Dat helpt om het gedrag van het kind beter te begrijpen en passende ondersteuning te bieden.” Ze benadrukt het belang van het mentaliseren van ouders: “We kijken goed of ouders kunnen mentaliseren, wat betekent dat ze de gevoelens en behoeften van hun kind kunnen ‘ondertitelen’. We maken daarbij gebruik van hulpmiddelen zoals boekjes en spel om ouders en kind hierin te ondersteunen.”

Als er intensievere behandeling nodig is, werkt Anja met OuderKindTraumaTherapie (OKTT), een brede ouder-kindbehandeling die gebruikmaakt van onder andere Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR): “Het is nog niet zo bekend dat EMDR ook bij hele jonge kinderen toegepast kan worden. We maken dan geen gebruik van oogbewegingen, maar van tapjes op het lichaam. Wetenschappelijk onderzoek naar EMDR bij baby’s en peuters staat nog in de kinderschoenen. Voor kinderen vanaf vier jaar is de methode evidence-based, voor jongere kinderen werken we vooral op basis van practice-based inzichten.”

Congres Trauma bij baby’s en peuters
Anja en diverse andere zorgprofessionals nemen je tijdens het Congres Trauma bij baby’s en peuters mee in hoe je signalen van trauma herkent en passende ondersteuning biedt aan jonge kinderen en hun ouders.

“Het is belangrijk dat we de ‘traumabril’ goed opzetten en weten waar we op moeten letten bij trauma”, legt Anja uit. “Als je bijvoorbeeld op een consultatiebureau werkt en te maken krijgt met ouders en een kind die iets hebben meegemaakt, is het essentieel dat je weet hoe je dit bespreekbaar maakt en waar je naar kunt verwijzen. Omdat het woord ‘trauma’ soms afschrikt, is een zorgvuldige aanpak nodig. Tijdens het congres leer je hoe je dit gesprek met ouders op een ondersteunende manier kunt voeren.”

Schrijf je hier in.