“De oplossing ligt niet bij het behandelen van overgewicht wanneer het er al is, maar bij preventie. Helaas wordt dit nog te vaak over het hoofd gezien.”

Felix Kreier is kinderarts bij het Expertisecentrum Kinderobesitas van het OLVG in Amsterdam. Hij promoveerde op de rol van het brein bij de aansturing van vetweefsel en schreef samen met Maarten Biezeveld de boeken De hamster in je brein en De hamstermaatschappij. In deze boeken legt hij uit wat er in de hersenen gebeurt en welke innerlijke conflicten ontstaan bij de keuze om af te vallen.

In dit blog vertelt Felix over de oorzaken van overgewicht bij kinderen en benadrukt hij het belang van preventie.

Overgewicht in Nederland
Felix: “Meer dan de helft van de volwassenen in Nederland heeft overgewicht, en bij kinderen zien we een zorgwekkende stijging. In de leeftijdsgroep van 4-16 jaar heeft ongeveer 12% overgewicht, en bij jongeren van 12-16 jaar loopt dat zelfs op tot 19%.” Volgens recent onderzoek van het RIVM zal het percentage Nederlanders met overgewicht in 2050 naar verwachting oplopen tot maar liefst 64%. Dit benadrukt de urgentie om in te zetten op preventie.

Wat zijn de gevolgen van obesitas bij kinderen?
Obesitas heeft zowel fysieke als mentale gevolgen. Felix licht toe: “Veel kinderen met overgewicht ontwikkelen suikerziekte of leververvetting, wat zelfs kan leiden tot leverfalen. Daarnaast zie je vaak een hoge bloeddruk en problemen met het bewegingsapparaat. Maar de psychische gevolgen zijn minstens zo ernstig. Deze kinderen worden vaker gepest, buitengesloten en bijvoorbeeld niet meer uitgenodigd op verjaardagen.”

Oorzaken van obesitas bij kinderen
“Obesitas bij kinderen kan een monogenetische oorzaak hebben, zoals een mutatie in één gen. Dit is zeldzaam. Mijn focus ligt op de werking van het brein van het gezonde brein, dat niet opgewassen is tegen de dikmakende omgeving”, vertelt Felix. Tijdens het congres 'Overgewicht en obesitas bij kinderen en jongeren' legt hij overgewicht uit aan de van ‘de hamster’.
“We hebben drie hersengebieden. De hypothalamus, oftewel ‘de hamster’, wil voortdurend energie opslaan om te overleven. De prefrontale cortex heeft de taak om die hamster te temmen en gezonde keuzes te maken. Het derde gebied is het limbische systeem, dat motivatie, sociale druk, routines en geheugen beïnvloedt. Veel kinderen worden dagelijks blootgesteld aan marketing voor ongezond eten. Dat is iets waar ‘de hamster’ niet tegen opgewassen is, omdat dit deel van het brein is ontworpen voor een omgeving waarin voedsel schaars was. Hierdoor blijf je eten.”
Felix benadrukt hoe kinderen al vanaf jonge leeftijd te maken krijgen met deze verleidingen: “Het limbisch systeem van kinderen slaat op hol als ze bijvoorbeeld op YouTube een cheeseburgers challenge zien, omdat ze bij het gedrag van hun idolen willen aansluiten. Die hamster in hun brein wordt helemaal wild. Ik vind het echt kwalijk dat mensen geld verdienen aan dit soort filmpjes.”

De rol van ouders bij kinderen met obesitas
“De rol van ouders bij kinderobesitas is erg lastig, zeker in deze dikmakende maatschappij. Ik ben dan ook erg terughoudend om die verantwoordelijkheid volledig bij de ouders neer te leggen. Wat je nodig hebt, is een geïntegreerde aanpak. Het is te simpel en naïef om te zeggen tegen de ouders: ‘Ga maar gezond leven.’ Dat werkt niet. Je hebt een netwerk om je heen nodig. Veel van deze ouders hebben ook te maken met schulden, onzekerheid over werk of andere zorgen. Hun prefrontale cortex, die de hamster moet temmen, is vol. Je kunt dan niet van hen verwachten dat ze in de avond ook nog even een leuk salade recept bedenken.”

Samenwerking tussen disciplines
Een effectieve aanpak van obesitas bij kinderen vereist een nauwe samenwerking tussen diëtisten, artsen en psychologen. Felix legt uit: “Uit onderzoek blijkt dat een gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) de enige aanpak is die écht resultaat oplevert. Het is een combinatie van voedingsadvies, meer beweging en individuele psychologische behandeling. Alles moet in samenhang worden aangepakt, met een goed georganiseerd netwerk als basis. Om dit mogelijk te maken, werken we samen met de GGD en ouder-kindteams om de zorg zorgvuldig te organiseren. Toch is er geen eenvoudige oplossing voor kinderen met overgewicht. Het vraagt om complexe zorg, en is het extreme overgewicht nodig te verwijzen naar een specialistisch centrum of een obesitaspoli, bijvoorbeeld die van de afdeling kindergeneeskunde van het OLVG.”

Congres ‘Overgewicht en obesitas bij kinderen en jongeren’
Overgewicht en obesitas bij kinderen en jongeren is een complex probleem dat vraagt om een brede aanpak. Tijdens het congres duiken we dieper in deze problematiek en krijg je inzicht in de cruciale rol die het brein speelt in zowel het ontstaan als het bevorderen van een gezonde leefstijl. Daarnaast komen andere thema’s aan bod zoals emotieregulatie en eetgedrag.

Felix nodigt zorgprofessionals uit om naar het congres te komen: “Ik hoop dat de deelnemers na het congres beter begrijpen hoe het brein werkt in relatie tot voeding en hoe we onze maatschappij hier beter op kunnen inrichten. De oplossing ligt niet bij het behandelen van overgewicht wanneer het er al is, maar bij preventie. Helaas wordt dit nog te vaak over het hoofd gezien. Daarom wil ik collega’s inspireren en bewust maken van hun rol.”

Schrijf je nu in voor het congres!